Borelioza u psów – wszystko co należy o niej wiedzieć

Czym jest borelioza i jak zagraża psom?

Borelioza, znana także jako choroba z Lyme, jest poważną chorobą zakaźną wywołaną przez bakterię Borrelia burgdorferi, którą przenoszą kleszcze, głównie z rodzaju Ixodes. Choroba ta, kojarzona powszechnie z ryzykiem dla ludzi, stanowi jednak równie poważne zagrożenie dla zdrowia psów. Infekcja może rozwijać się w organizmach psów, prowadząc do licznych powikłań i znacznego osłabienia kondycji zwierzęcia. Kleszcze, będące głównymi nosicielami bakterii, występują w miejscach zalesionych, na łąkach, ale także w miejskich parkach, co zwiększa ryzyko kontaktu psów z tymi pasożytami podczas codziennych spacerów. Zmieniające się warunki klimatyczne, łagodne zimy oraz cieplejsze i bardziej wilgotne okresy sprzyjają wzrostowi populacji kleszczy w Polsce i zwiększają długość okresów aktywności tych pasożytów. W rezultacie borelioza staje się coraz powszechniejszym zagrożeniem, z którym muszą mierzyć się właściciele psów, szczególnie w regionach o wysokiej gęstości lasów i terenów zielonych. Borelioza u psów może przebiegać w sposób trudny do zauważenia dla właścicieli, ponieważ objawy mogą pojawić się dopiero po kilku tygodniach lub miesiącach od ugryzienia przez zakażonego kleszcza. Typowe symptomy boreliozy u psów to między innymi: gorączka, apatia, brak apetytu, obrzęki stawów oraz kulawizna, która może się przemieszczać z jednej kończyny na drugą. W skrajnych przypadkach choroba może prowadzić do poważnych uszkodzeń nerek, układu nerwowego i serca, co stwarza realne zagrożenie dla życia zwierzęcia.

Jak dochodzi do zakażenia?

Po przyczepieniu się zakażonego kleszcza do skóry psa, pasożyt zaczyna żerować, pobierając krew i jednocześnie przekazując ślinę do rany. Ślina kleszcza pełni tutaj ważną funkcję, gdyż zawiera substancje, które hamują krzepnięcie krwi, umożliwiając długotrwałe żerowanie, a także składniki tłumiące reakcję immunologiczną psa. Takie mechanizmy pozwalają kleszczowi pozostawać na ciele psa niezauważonym przez wiele godzin, co zwiększa ryzyko zakażenia. Bakterie Borrelia burgdorferi znajdują się głównie w jelitach kleszcza i to właśnie długi czas przyczepienia pozwala na ich przemieszczenie się do ślinianek, a następnie do organizmu psa. Do zakażenia boreliozą u psów dochodzi najczęściej podczas spacerów w miejscach, gdzie licznie występują kleszcze, takich jak lasy, łąki czy parki. W momencie, gdy zakażony kleszcz przyczepia się do skóry psa i zaczyna pobierać krew, bakteria Borrelia burgdorferi, która wywołuje boreliozę, ma szansę na przedostanie się do krwiobiegu psa. Sama transmisja bakterii nie jest natychmiastowa – zwykle trwa od 24 do 48 godzin, zanim bakterie przemieszczą się ze ślinianek kleszcza do krwi psa. Dlatego istotne jest regularne i dokładne przeglądanie psa po każdym spacerze oraz szybkie usuwanie kleszczy. Im krócej pasożyt jest przyczepiony do skóry, tym mniejsze ryzyko zakażenia. 

Objawy boreliozy u psów

Objawy te mogą występować w różnych etapach choroby, a ze względu na ich niespecyficzny charakter, borelioza często pozostaje niezauważona przez długi czas. Zrozumienie objawów i ich interpretacja są kluczowe w szybkiej diagnozie i leczeniu. Oto rozszerzony opis objawów, które mogą wystąpić u psa zakażonego boreliozą:

• Gorączka i osłabienie: podwyższona temperatura ciała jest jednym z pierwszych objawów infekcji. W połączeniu z apatią i brakiem energii, może być zauważalne, że pies staje się ospały, mniej skory do zabawy i wykazuje brak entuzjazmu wobec codziennych aktywności, takich jak spacery czy zabawa. Gorączka może pojawiać się okresowo i znikać samoistnie, co często sprawia, że właściciele nie kojarzą jej z zakażeniem.
• Ból stawów i kulawizna: borelioza często prowadzi do bólu stawów, co jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów. Z tego powodu, psy mogą przejawiać kulawiznę, która zwykle zaczyna się w jednej kończynie, ale może przemieszczać się na inne. Kulawizna boreliozowa ma tendencję do nawrotów i może dotyczyć różnych kończyn w różnych momentach. U psów mogą również występować sztywność oraz problemy z poruszaniem się po dłuższym odpoczynku.
• Obrzęki i tkliwość stawów: infekcja może prowadzić do obrzęku stawów, które stają się bolesne i wrażliwe na dotyk. Stawy mogą wyglądać na zaczerwienione, a sam pies może reagować niechętnie na próby dotknięcia tych miejsc. Z czasem, jeśli choroba postępuje, zmiany zapalne w stawach mogą wpływać na trwałą degradację chrząstki i innych struktur stawowych, co może powodować chroniczny ból i problemy z poruszaniem się.
• Problemy neurologiczne: w niektórych przypadkach borelioza może prowadzić do problemów neurologicznych, które obejmują zaburzenia równowagi, trudności z utrzymaniem stabilności i ogólne problemy z koordynacją ruchową. Psy z zaawansowaną boreliozą mogą wykazywać zmiany w zachowaniu, takie jak nadwrażliwość na bodźce, co może być trudne do odróżnienia od innych schorzeń neurologicznych. W cięższych przypadkach infekcja może prowadzić do paraliżu nerwów twarzowych.
• Problemy z nerkami: jednym z poważniejszych, choć rzadszych, objawów boreliozy jest wpływ infekcji na funkcjonowanie nerek. W ciężkich przypadkach może dojść do zapalenia nerek (nefropatii), co może prowadzić do przewlekłej niewydolności nerek. Objawy związane z zaburzeniami pracy nerek obejmują nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, utratę apetytu, wymioty oraz spadek masy ciała. Nieleczone problemy z nerkami związane z boreliozą mogą prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, a nawet zagrożenia życia psa.
• Zmienność i okresowość objawów: borelioza jest chorobą o przebiegu falowym, co oznacza, że objawy mogą nasilać się i ustępować. Pies może przez pewien czas wydawać się zdrowy, by później ponownie przejawiać symptomy choroby. Takie okresowe występowanie objawów jest charakterystyczne dla boreliozy i sprawia, że jej diagnostyka bywa problematyczna. U niektórych psów objawy mogą się nasilać w trakcie dużej aktywności fizycznej lub po wysiłku.

Objawy te mogą się nasilać, a nawet występować okresowo, co sprawia, że borelioza jest trudna do zdiagnozowania bez odpowiednich badań.

Diagnostyka boreliozy u psów

Diagnostyka boreliozy u psów jest istotnym krokiem w przypadku podejrzenia tej choroby, zwłaszcza że objawy mogą przypominać inne schorzenia i często pozostają niespecyficzne. Borelioza, wywołana przez bakterię Borrelia burgdorferi, przenoszoną przez kleszcze, może prowadzić do różnorodnych objawów klinicznych u psów, w tym kulawizny, gorączki, zmęczenia, a czasem nawet uszkodzenia nerek. Ze względu na nieswoiste objawy, odpowiednia diagnostyka jest kluczowa w odróżnieniu boreliozy od innych chorób.

Metody diagnostyczne

• Testy serologiczne: Najczęściej stosowane testy serologiczne to ELISA i Western blot. Test ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay) wykrywa obecność przeciwciał przeciwko Borrelia burgdorferi, co może być pomocne w stwierdzeniu, że pies miał kontakt z bakterią. Jest to metoda stosunkowo szybka i dostępna, jednak obecność przeciwciał może wynikać nie tylko z aktywnego zakażenia, ale również z wcześniejszej infekcji lub szczepienia przeciw boreliozie. Dlatego pozytywny wynik ELISA wymaga dalszej weryfikacji, często przy użyciu testu Western blot, który pozwala na dokładniejsze wykrycie specyficznych przeciwciał przeciwko różnym antygenom bakterii.
• Test PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy): PCR to bardziej zaawansowana technika, która wykrywa obecność DNA bakterii Borrelia we krwi, płynie stawowym, a czasem w tkankach. Jest to metoda wysoce specyficzna i precyzyjna, dzięki której można stwierdzić, czy bakteria jest obecna w organizmie psa, co wskazuje na aktywne zakażenie. Warto jednak pamiętać, że PCR nie zawsze jest dodatni u psów zakażonych boreliozą, ponieważ bakterie niekoniecznie muszą być obecne we krwi w momencie pobrania próbki. Dlatego PCR często stosowany jest jako dodatkowe potwierdzenie w przypadku podejrzenia choroby.
• Badanie płynu stawowego: Psy z boreliozą często wykazują objawy związane z układem ruchu, takie jak kulawizna lub ból stawów. W takich przypadkach weterynarz może pobrać próbkę płynu stawowego i zbadać go pod kątem obecności bakterii lub oznak stanu zapalnego. Badanie to pozwala na ocenę stanu stawów i może być pomocne w różnicowaniu boreliozy z innymi chorobami stawów, takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów czy infekcje stawowe o innej etiologii. Obecność bakterii Borrelia w płynie stawowym jest silnym dowodem na aktywne zakażenie.
• Testy multiplex i SNAP 4Dx: Na rynku dostępne są także testy szybkie, takie jak SNAP 4Dx, które pozwalają na jednoczesne wykrycie boreliozy oraz innych chorób przenoszonych przez kleszcze, takich jak anaplazmoza i ehrlichioza. Testy te są bardzo wygodne w diagnostyce, zwłaszcza w przypadku psów zamieszkujących obszary o dużym ryzyku infekcji kleszczami. Dzięki jednorazowemu badaniu można szybko ocenić, czy pies miał kontakt z patogenami przenoszonymi przez kleszcze.
• Badanie laboratoryjne krwi: Chociaż same badania morfologiczne i biochemiczne krwi nie są wystarczające do zdiagnozowania boreliozy, mogą pomóc w ocenie ogólnego stanu zdrowia psa oraz wykryciu potencjalnych powikłań, takich jak zapalenie nerek. Część psów z boreliozą może wykazywać nieprawidłowości w wynikach badań krwi, co wymaga dalszej analizy i uważnej obserwacji przez lekarza weterynarii.

Leczenie boreliozy u psów

Leczenie boreliozy u psów jest procesem wymagającym szczególnej uwagi, staranności i cierpliwości ze strony opiekunów oraz współpracy z lekarzem weterynarii. Borelioza, będąca chorobą przenoszoną przez kleszcze, może poważnie wpływać na zdrowie psa, powodując nie tylko bóle stawów, ale i ogólne osłabienie oraz zaburzenia w układzie nerwowym.

Etapy leczenia boreliozy u psów

Podanie antybiotyków – Zasadniczym elementem terapii są antybiotyki, które mają na celu eliminację bakterii Borrelia burgdorferi odpowiedzialnej za rozwój choroby. Najczęściej stosowanymi antybiotykami są doksycyklina oraz amoksycylina, które wykazują skuteczność w walce z boreliozą. Kuracja trwa zazwyczaj od 4 do 6 tygodni, jednak w przypadkach zaawansowanych infekcji, terapia może zostać przedłużona, aby zapobiec nawrotom i upewnić się, że bakterie zostały całkowicie wyeliminowane. Warto pamiętać, że dawkowanie i czas trwania leczenia powinny być precyzyjnie określone przez lekarza weterynarii, dostosowując je do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia psa.
Leczenie objawowe – W wyniku boreliozy u psów często dochodzi do bolesnych stanów zapalnych w stawach, co znacząco wpływa na ich komfort życia. W takich przypadkach lekarz weterynarii może zalecić stosowanie środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, aby zredukować dolegliwości związane z bólem oraz zmniejszyć obrzęk stawów. Zdarza się również, że weterynarz zaleca suplementację wspomagającą odbudowę stawów, taką jak glukozamina czy chondroityna, co może przyczynić się do poprawy ruchomości i komfortu psa.
Regularne kontrole – Niezbędnym elementem terapii są regularne wizyty kontrolne u weterynarza, które pozwalają na ocenę postępów leczenia i monitorowanie stanu zdrowia psa po zakończeniu kuracji antybiotykowej.

Borelioza, będąc chorobą o przewlekłym przebiegu, może prowadzić do nawrotów nawet po zakończeniu leczenia, dlatego kontrolne wizyty są kluczowe, by wcześnie wykryć ewentualne problemy i zapobiec ich rozwojowi. Lekarz weterynarii może zalecić wykonanie dodatkowych badań, takich jak badania krwi, aby upewnić się, że organizm psa poradził sobie z infekcją.
Ważne jest, aby właściciel psa był cierpliwy, gdyż leczenie boreliozy może być długotrwałe, a poprawa stanu zdrowia psa nie zawsze jest widoczna od razu.

Profilaktyka boreliozy – jak chronić psa?

Profilaktyka boreliozy u psów jest niezwykle istotna, szczególnie w regionach o dużej populacji kleszczy, które przenoszą tę chorobę. Istnieje kilka skutecznych strategii, które pomagają chronić psy przed zakażeniem boreliozą i innymi chorobami odkleszczowymi. Wybór odpowiedniego środka przeciwkleszczowego to podstawa ochrony. Na rynku dostępne są różne preparaty, które mają na celu odstraszanie lub eliminację kleszczy przed ich przyczepieniem się do psa.  Obroże przeciwkleszczowe są skuteczne przez kilka miesięcy, działają odstraszająco, a niektóre z nich również eliminują kleszcze po ich ukąszeniu. Preparaty spot-on krople aplikowane na skórę psa, najczęściej na kark. Działają zwykle przez okres 4–6 tygodni i stanowią skuteczną barierę przed kleszczami. Szczepionka przeciwko boreliozie może zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby u psa. Choć nie daje 100% gwarancji ochrony, stanowi dodatkowe zabezpieczenie w profilaktyce. Warto skonsultować się z weterynarzem, aby ocenić, czy szczepienie jest wskazane dla konkretnego psa, biorąc pod uwagę jego stan zdrowia i styl życia. Po każdym spacerze, zwłaszcza w obszarach zielonych, takich jak lasy, łąki czy parki, warto przeprowadzić dokładną kontrolę skóry psa. Kleszcze najczęściej przyczepiają się w okolicach głowy, szyi, uszu i brzucha, dlatego te miejsca wymagają szczególnej uwagi. Usunięcie kleszcza w ciągu 24 godzin od jego przyczepienia się do skóry psa znacząco zmniejsza ryzyko transmisji boreliozy. W sezonie wzmożonej aktywności kleszczy (wiosna i jesień) warto unikać miejsc, gdzie ryzyko ich wystąpienia jest najwyższe. Wysoka trawa, gęste zarośla i wilgotne, zalesione obszary są idealnym siedliskiem dla kleszczy. W miarę możliwości zaleca się wybieranie bardziej otwartych terenów, szczególnie w okresie największej aktywności tych pasożytów. 

Jak bezpiecznie usunąć kleszcza?

Aby bezpiecznie usunąć kleszcza u psa, ważne jest, aby zachować ostrożność i unikać działań, które mogą zwiększyć ryzyko infekcji. Kleszcza nigdy nie należy wyciskać, zgniatać ani smarować olejem lub alkoholem, ponieważ takie działania mogą spowodować, że kleszcz wprowadzi do organizmu psa patogeny, takie jak bakterie lub wirusy. Najlepiej użyć pęsety o cienkich końcówkach lub specjalnych haczyków do usuwania kleszczy, dostępnych w aptekach lub sklepach zoologicznych. Zwykła pęseta może spowodować zmiażdżenie ciała kleszcza, co jest niebezpieczne. Delikatnie przytrzymaj psa, aby zminimalizować jego ruchy. Chwyć kleszcza pęsetą jak najbliżej skóry psa, unikając złapania samego odwłoka, co mogłoby spowodować pęknięcie kleszcza i rozlanie jego zawartości. Użyj ruchu obrotowego lub delikatnie pociągnij, aż kleszcz całkowicie się odczepi. Nie należy gwałtownie szarpać ani kręcić, gdyż może to spowodować, że głowa kleszcza pozostanie w skórze psa. Po wyjęciu kleszcza sprawdź, czy udało się usunąć go w całości, w tym główkę i szczękoczułki. Jeśli fragmenty kleszcza zostały w skórze, warto skonsultować się z weterynarzem, aby uniknąć ryzyka zakażenia. Po usunięciu kleszcza, przemyj miejsce ukąszenia środkiem dezynfekującym, aby zminimalizować ryzyko infekcji. Po usunięciu kleszcza, monitoruj miejsce ukąszenia. Jeśli pojawią się obrzęk, zaczerwienienie lub pies zacznie wykazywać objawy takie jak apatia, gorączka lub brak apetytu, skonsultuj się z weterynarzem. Takie objawy mogą świadczyć o chorobach odkleszczowych, jak borelioza czy babeszjoza.

Podsumowanie

Borelioza to poważna choroba, której nie można lekceważyć. Właściciele psów powinni być świadomi ryzyka oraz znać metody profilaktyki i wczesnego wykrywania. Regularne stosowanie preparatów ochronnych oraz częste kontrole u weterynarza mogą uchronić psa przed skutkami boreliozy. Pamiętajmy, że szybkie działanie w przypadku zakażenia jest kluczowe, aby zwiększyć szanse na pełne wyzdrowienie psa i zapobiec poważnym komplikacjom zdrowotnym.